Kara delikler hız sınırlarını zorluyor

Asıl önemli soru şu: Bu denli büyük bir enerjinin kaynağı nedir? McClintock ve Narayan'ın varsayımına göre dönüş hızı, kendi üzerine çökerek kara delik oluşumuna yol açmadan önce yıldızın kendisinden miras kalmış oluyor. Kusursuz madde ve ışık soğurucuları olarak nitelendirilen kara delikler üzerinde çalışan astrofizikçileri özellikle ilgilendiren iki temel veriden bahsedilebilir: Kara deliğin kütlesi ve kendi etrafında dönme hızı. Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi'nden Jeffrey McClintock ve Ramesh Narayan'ın başını çektiği Amerikalı bir ekibin konuyla ilgili çalışmalarına Astrophysical Journal'ın 20 Kasım sayısında yer verildi. Buna göre araştırmacıların üzerinde çalıştıkları üç yıldızsal kara deliğin dönüş hızı saniyede 950 tur olarak belirlendi. Kara delik yörüngesinde bulunan gazlar ve maddenin dönüş hızları arttıkça sıcaklık öyle bir noktaya ulaşıyor ki, bunlar önce güçlü X ışınları yayıyor, ardından kara deliğin merkezinde kayboluyorlar. Görelilik kuramının hesaplamalarına göre, böylesi bir ışıma ancak kara deliğin merkezinden belli bir uzaklıkta gerçekleşebilir. Aksi takdirde gaz herhangi bir ışıma gerçekleştiremeden hızla düşer. Söz konusu mesafede yerleşik alan veya ışının kendisi kara delik ufku (event horizon) olarak adlandırılır. Amerikalı ekip, RXTE (Rossi X-ışını Zamanlama Kâşifi) olarak bilinen teleskobu kullanarak kara delik ufku denen bu alanda yer alan X ışınları üzerinde çalıştılar. Işın kısaldıkça ışının dönüş hızının artış gösterdiği belirlendi. Geçerli kuramlara göre bu dönüşün saniyede 1050'yi geçmemesi gerekiyor. Saniyede 950 tur yapan yıldızsal kara delik bu anlamda teorinin sınırlarında dolaşıyor. Asıl önemli soru şu: Bu denli büyük bir enerjinin kaynağı nedir? McClintock ve Narayan'ın varsayımına göre dönüş hızı, kendi üzerine çökerek kara delik oluşumuna yol açmadan önce yıldızın kendisinden miras kalmış oluyor.Nıvart Taşçı